نوع شناسی متن راهی برای طبقه بندی انواع مختلف متون بر اساس یک سری ویژگی های مشترک یا مشترک است. واضح است که متون را می توان بر اساس متغیرها و روش های مختلف طبقه بندی کرد، به طوری که هیچ تقسیم بندی واضحی بین گونه شناسی متن وجود ندارد، اگرچه برخی طبقه بندی های نسبتاً رایج وجود دارد.
مثلاً اگر به محتوای یک متن ادبی نگاه کنیم، می توانیم تعریف کنیم که متنی روایی، شعری یا نمایشی است. این تمایز، در ژانرهای به اصطلاح ادبی، قدمت زیادی دارد، زیرا کسی جز ارسطو نبود که آن را برای اولین بار پایه گذاری کرد، و بعداً با تقسیم بندی های مترقی به زیرژانرهای جدید غنی شد.
در هر صورت، متون لازم نیست ادبی باشند، بنابراین این تقسیم بندی از گونه شناسی های متنی کلاسیک (حماسی، غنایی، نمایشی) کوتاهی می کند. برای جبران کاستی های آن، مدرن ترین تحلیلگران با متغیرهای مختلف کار می کنند.
برای مثال، امروزه یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای تحلیل متون، روشی است که بر اساس توالی متنی آنها انجام می‌شود. این توالی ها در واقع طرحواره هایی به شکل روبناهایی هستند که حامل یک سری ویژگی های زبانی هستند. متداول ترین آنها روایت، شرح و دستور است: روایت، رویدادهای واقعی یا ساختگی را در زمان های مختلف بیان می کند. توضیحاتشرحی از خصوصیات یک شخص یا شی را ارائه می دهد. در حالی که دستورالعمل برای دستیابی به یک هدف خاص دستور می دهد یا دستورالعمل ارائه می دهد.
در اینجا مهم است که به این نکته اشاره کنیم که توالی های متنی به صورت مجزا ظاهر نمی شوند، یا همان چیزی است که یک متن می تواند دنباله های متنی متفاوتی را ارائه دهد. در واقع، معمولاً اینطور است، زیرا یافتن یک متن صرفاً روایی، توصیفی یا آموزشی دشوار است.
از سوی دیگر، طبقه بندی متون بر اساس ابعاد آنها نیز رایج است، و از این نظر زبان شناسان تنها بین دو احتمال تمایز قائل می شوند: بعد استدلالی، زمانی که متن هدف روشنی دارد که ما را به چیزی متقاعد کند یا دفاع از یک عقیده خاص؛ و بعد شاعرانه، زمانی که هدف متن چیزی جز ایجاد لذت زیبایی شناختی در خواننده نیست.
در نهایت، دسته‌بندی متون بر اساس صداهایی که در آنها دخالت می‌کنند - دست به دست هم با دنباله‌های متنی - رایج است. بنابراین، متون می توانند مونولوگ باشند، زمانی که فقط یک شخصیت مداخله می کند، یا دیالوگ، زمانی که دو یا چند شخصیت ظاهر می شوند. اگرچه مفهوم چندصدایی باید در اینجا معرفی شود، زیرا حتی در یک متن مونولوژیک ممکن است بیش از یک صدا یا دیدگاه ظاهر شود.
